Sığırlarda Aktinomikoz (Yumru Çene) Hastalığı

Actinomycetaceae familyasında yer alan bakteriler, öncelikli olarak sığır ve domuzlarda ve bazen de koyun, at gibi diğer hayvanlarda hastalığa neden olan gram pozitif ve anaerobik bakterilerdir. Sığırlarda aktinomikoz hastalığı aynı zamanda yumru çene hastalığı olarak bilinir. Bu hastalığa neden olan etken ise Actinomyces bovis‘tir.

Yumru çene veya aktinomikoz hastalığı, en sık mandibula, maksilla veya kafa bölgesindeki diğer kemik dokuları tutan, lokalize, kronik, ilerleyici ve granülomatöz bir apselere neden olan bir hastalıktır. Olası tanı genellikle klinik belirtilere dayanır. Tanı, lezyondan alınan örneklerden mikroorganizmanın izole edilmesi ile doğrulanabilir. Fakat bu anaerobik koşullar gerektirir ve sahada kullanımı kolay değildir. Aktinomikoz tedavisinin amacı bakterileri öldürmek ve lezyonun yayılmasını durdurmaktır.

Actinomyces bovis, sığırlarda yumru çene hastalığının etiyolojik ajanıdır yani hastalığa neden olan etkendir. Bunun dışında genel olarak Actinomyces etkenleri sığırların akciğerlerindeki nodüler apselerden ve nadiren koyun, domuz, köpek ve atlardaki kronik fistül ve memelilerdeki bazı enfeksiyonlardan izole edilmiştir. Yumru çene, en sık mandibula, maksilla veya kafa tasındaki diğer kemik dokuları tutan lokalize, kronik, ilerleyici, granülomatöz bir apsedir. Actinomyces etkeni bazen buzağıların enzootik pnömonisinde ve boğalarda seminal vaskülitte ikincil bir etken olarak bulunur.

Sığırlarda Aktinomikoz (Yumru Çene) Belirtileri

Actinomyces bovis, geviş getirenlerin ve sığırların normal oral florasının bir parçasıdır,yani normal olarak bulunabilir. Hastalık; tel, kaba saman, sert çubuk şeklindeki otlar veya benzer şekillerde oral mukozanın bozulması ve ortaya çıkan yaralar yoluyla alttaki yumuşak dokuya Actinomyces bovis etkenin geçmesiyle görülür.

Kemiğin enfekte olması sıklıkla yüzde bozulma, çene altında şişlik, dişlerin gevşemesi (çiğnemeyi zorlaştırır) ve burun boşluğunda şişmeden kaynaklanan nefes darlığı ile karşımıza çıkar. Sığırların yüzündeki herhangi bir kısım etkilenebilir, ancak yanak dişlerinin köklerinin etrafındaki alveoller sıklıkla etkilenen bölgelerdir. Birincil lezyon, mandibulaya yapışık veya onun bir parçası olan, yavaş büyüyen, sert bir kitle olarak görünür. Bazı durumlarda, fistül yolları olan veya olmayan ülserasyon oluşur ve pürülan eksüdat drenajı meydana gelebilir.

• Mandibula üzerinde sert, hareketsiz bir kitle oluşumu
• Hastalığın ilerleyen evrelerinde kitlelerden akıntı gelmesi
• Lenf düğümlerinin şişmesi ve iltihabı
• Farinks (boğazın arka kısmı) bölgesinin şişmesi
• Ağrı nedeniyle aşırı tükürük salgısı
• Anormal yeme hareketleri, ağızdan yemin düşmesi, yiyeceği doğru şekilde çiğneyememe
• Hastalığın erken evrelerinde yüksek ateş

Sığırlarda Aktinomikoz (Yumru Çene) Teşhis ve Tedavisi

Aktinomikozun olası tanısı genellikle klinik belirtilere dayanır. Tanı, lezyondan alınan organizmanın kültürü ile doğrulanabilir, ancak bu anaerobik koşullar gerektirir ve zordur. Bu nedenle yanlış negatifliklerin karşımıza çıkma ihtimali yüksektir. Sitoloji yöntemi yararlı olabilir. Çünkü pürülant materyalin gram boyama yöntemi ile boyanması sonucunda gram pozitif, çubuk şeklinde ve filamentleri olan etkenler karşımıza çıkar.

Teşhiste baş bölgesinin radyolojisi de faydalıdır. Birincil radyografik lezyon periost yeni kemik ve fibröz doku ile çevrili çok sayıda merkezi radyolüsent osteomiyelit alanların görülmesidir. Son çare olarak trepan ile biyopsi örneği alınabilir ve histopatoloji için gönderilebilir. Kutanöz aktinomikozda, irin veya eksüdat ile yumuşak, grimsi beyaz granüller sıklıkla görülür.

Sodyum iyodür geviş getiren hayvanlarda tercih edilen tedavidir. Aktinomikoz tedavisinin amacı bakterileri öldürmek ve lezyonun yayılmasını durdurmaktır. Bununla birlikte, sert kütlenin boyutu genellikle önemli ölçüde gerilemeyecektir. İntravenöz sodyum iyodür (70 mg/kg %10-20’lik bir çözelti) bir kez verilir ve ardından 7-10 günlük aralıklarla birkaç kez tekrarlanır. İyot toksisitesinin klinik belirtileri (kepek, ishal, anoreksi, öksürük ve aşırı lakrimasyon dahil) gelişirse, iyot uygulaması kesilmeli veya tedaviler daha uzun aralıklarla verilmelidir. Sodyum iyodürün gebe ineklerde kullanımının güvenli olduğu gösterilmiştir ve düşük riski çok azdır. Penisilin, florfenikol veya oksitetrasiklin dahil antimikrobiyallerin eş zamanlı uygulanması tavsiye edilir.

Actinomyces bovis, geviş getiren hayvanlarda normal oral floranın bir parçası olduğu için, kontrol; mukozal epitele zarar verebilecek kaba, sert ve sivri yemlerden kaçınma ile mümkündür. Bir sürüde birden fazla vaka meydana geldiğinde, bu patojenin bulaşıcı doğasından değil, bir risk faktörüne (yani yem) yaygın olarak maruz kalınmasından kaynaklanır.

Sıkça Sorulan Sorular

İneklerde aktinomikoz nedir?

Aktinomikoz, Actinomyces bovis adı verilen gram pozitif bir bakterinin neden olduğu ve mandibula ve maksilla başta olmak üzere baş bölgesindeki kemiklerde şekil bozukluğu, kalınlaşma, fibrozis ve apselerin ortaya çıkması ile karakterize bakteriyel bir hastalıktır.

Sığırlarda çene altında şişme neden olur?

Sığırlarda çene altında şişmeye neden olabilecek çeşitli faktörler vardır. Belirti olarak çene bölgesinde ve çene altında şişliğe neden olan hastalıklardan birisi aktinomikoz hastalığıdır.